Polityka Kazimierza Wielkiego wobec
Krzyżaków. Już raz sąd papieski wydał orzeczenie przychylne dla Polski w sprawie Pomorza Gdańskiego, ale do wykonania tego wyroku nie doszło. Również Kazimierz Wielki spróbował tej drogi. W 1339 r. odbył się pod przewodnictwem legata papieskiego w Warszawie drugi proces polsko-krzyżacki. Po stronie polskiej wystąpiło przeszło 120 świadków z różnych stanów. Zeznawali oni, że ziemia chełmińska, Pomorze Gdańskie, Kujawy i. ziemia dobrzyńska należały do Królestwa Polskiego. Niektórzy ze świadków pamiętali, że to Konrad Mazowiecki, sprowadziwszy Krzyżaków, nadał im ziemię chełmińską na czasowe użytkowanie. Sędziowie papiescy przyznali Polsce wszystkie sporne ziemie i odszkodowanie za poniesione straty, ale Krzyżacy znowu apelowali i wyrok nie został wykonany.
Nie mogąc liczyć na niczyją pomoc i nie mając sił, aby pokonać Zakon na polu bitwy, król polski zdecydował się na bezpośrednie z nim rokowania, i w
1343 r. w Kaliszu podpisał traktat pokojowy. Na jego mocy Krzyżacy zwrócili Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską, zatrzymując Pomorze i ziemię chełmińską. Kazimierz Wielki uznał Pomorze za wieczystą jałmużnę króla polskiego, zachował jednak tytuł dziedzica Pomorza. Niektórzy współcześni i potomni wytykali królowi zrzeczenie się Pomorza. Czy jednak miał on w owym czasie szanse na jego odzyskanie, skoro powróciło do Polski dopiero w sto kilkanaście lat później — w 1466 r. — po dwóch .wielkich wojnach z Krzyżakami?
Zawładnięcie Rusią Czerwoną. Przypomnij sobie wiadomości o Rusi. Jak już wiesz, w XI w. Ruś podzieliła się na dzielnice rządzone przez różne linie dynastii Rurykowiczów. Jedna z tych linii książęcych panowała w Rusi Czerwonej, zwanej również od grodu stołecznego Rusią Halicką. Książęta ci wymarli w pierwszym ćwierćwieczu XIV w., a tron książęcy objął książę mazowiecki Bolesław, który przez matkę był spokrewniony z halicką linią Rurykowiczów. Panował on do 1340 r., kiedy to zginął otruty przez bojarów.
Wcześniej zdążył zapisać swe księstwo Kazimierzowi Wielkiemu. W tymże roku Kazimierz zorganizował pierwszą wyprawę zbrojną w celu zajęcia księstwa.
Również dwaj inni sąsiedzi Rusi Halickiej byli zainteresowani jej zawładnięciem: Litwa i Węgry. Litwa dążyła do podporządkowania ziem całej dawnej Rusi. Węgry, podobnie jak Polska, pragnęły przyłączyć do siebie Ruś Czerwoną i uzależnić sąsiednią Mołdawię, opanowując tym samym szlak handlowy prowadzący do portów nad Morzem Czarnym.
Kazimierz Wielki zorganizował w ciągu następnego ćwierćwiecza kilka wypraw zbrojnych na Ruś, w których głównym przeciwnikiem byli Litwini. Wyprawy te zakończyły się w 1366 r. porozumieniem z Litwinami, którzy objęli część północną spornego terytorium. Węgrzy zaś uznali polskie panowanie na Rusi pod warunkiem zapewnienia Andega-wenom tronu polskiego po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego. Polacy przybywali na Ruś i osiedlali się tam. W 1356 r. król Kazimierz lokował na prawie niemieckim największe miasto Rusi Czerwonej Lwów, który znaczeniem przewyższał coraz wyraźniej Halicz.